Synagoge Heide

In 2002 stond Open Monumentendag in het teken van ‘Symbolen’. Dit was een ideale kans om het publiek kennis te laten maken met het synagogebouw in de Leopoldstraat. Het werd een geweldig succes en het was meteen duidelijk dat dit gebouw niet mocht verdwijnen. Er werd een werkgroep opgericht, die later werd omgevormd tot een vzw op 10 mei 2005.

De af te leggen weg was zeker niet gemakkelijk, maar bij ministerieel besluit van 31 mei 2007 werd het gebouw en de tuin beschermd door toenmalige minister Dirk Van Mechelen.

Het dossier gaat nu de goede kant uit, nadat een beheerder (Meester Koen Maenhout) benoemd werd en er samengewerkt wordt met Machsike Hadas en Shomre Hadas. Het initiatief geniet ook volle steun van het ministerie, de provincie en de gemeente Kalmthout.

 Behoud van de synagoge vanuit cultuurhistorisch standpunt

De synagoge is opgetrokken in een eenvoudige, functionele baksteenarchitectuur. Een aantal joodse families had beslist tot de oprichting en de bouw ervan.  Zij gaven de opdracht voor de bouw aan architect Jan Frans Beirens en aan aannemer Alexander Nagels. De bouw startte in 1928 en de inwijding gebeurde in het crisisjaar 1929. Het was toen de eerste plattelandssynagoge in België  Kalmthout is  als het ware een ontbrekende schakel. Er kan inderdaad een link gelegd worden met de Joods-Europese route (Breda, Middelburg, Bergen-op-Zoom, Putte, Brussel, Oostende…), het Eugeen van Mieghemmuseum, het Red Starline museum, het Arboretum…  Het synagogegebouw is ook de kers op de taart voor de wandelingen die regelmatig georganiseerd worden door de Dienst voor Toerisme.

Behoud van de synagoge als aandenken

Voor de oorlog waren hier ca. 700 joodse inwoners geregistreerd; verschillende anderen kwamen hier op vakantie. Sommige verbleven van het begin van de lente tot aan de herfst in hun villa’s, andere kwamen voor kortere periodes in de vele vaak joodse hotels, of logeerden in door Kalmthoutenaren aangeboden pensions. De massale joodse inwijking vanuit vooral Antwerpen in – bijna uitsluitend – Heide is uniek. In bepaalde periodes waren zij in de meerderheid.

Tijdens de oorlog werden bijna 200 joodse Kalmthoutenaren of hier verblijvende joden naar de dood weggevoerd. De Sjoa liet een pijnlijk litteken na.

De synagoge blijft een aandenken aan deze vele joodse inwoners. Ook na de oorlog kwamen joden nog naar Kalmthout. Vooral in de zomermaanden was de synagoge dan in gebruik, desnoods met een vrijwilligersploeg die zorgde voor een voldoende aanwezigheid. De synagoge laten verdwijnen zou deze joodse ‘landmark’ definitief wegwissen en zo ook het aandenken.

Het gebouw werd beschermd als synagogegebouw en zal dus als een synagoge gerenoveerd worden. Buiten erediensten moet het gebouw plaats bieden aan een permanente tentoonstelling over het joodse verleden van Heide, en in het algemeen van Kalmthout. Uiteraard gaat die tentoonstelling ook over het bredere tijdskader van de joodse aanwezigheid voor en na de synagoge. Tijdelijke tentoonstellingen, kamerconcerten en voordrachten moeten hier ook hun plaats vinden. Het is vanzelfsprekend dat alle activiteiten in het kader moeten passen van het religieuze karakter van het gebouw.

Hoe helpen?

Ook jij kan meehelpen om dit stukje unieke geschiedenis in stand te houden. Je kan dit doen door een bijdrage te storten

• op de projectrekening bij Herita, t.t.z IBAN-nummer BE41 7450 1721 1610. BIC code KREDBEBB van HERITA VZW, Oude Beurs 27 – 2000 Antwerpen met de vermelding ‘Gift synagoge Heide-Kalmthout’.  Voor elke storting van 40 € op deze rekening ontvang je een fiscaal attest.
• op het rekeningnummer IBAN-nummer BE41 8508 6889 8110 van vzw Synagoge Heide, Kerkeneind 13 – 2920 Kalmthout. Voor stortingen op deze rekening kan geen fiscaal attest afgeleverd worden.

Je wordt dan ook op de hoogte gehouden van de evolutie in het dossier door de trimestriële nieuwsbrief die de vzw uitgeeft.